Szczególne znaczenie, zwłaszcza w początkowym okresie rozwoju człowieka przypisuje się wychowaniu w rodzinie. To w niej kształtują się podstawowe zręby systemu wartości, które wyznaczają kierunek dalszego rozwoju. Rodzina stanowi naturalne środowisko wychowawcze. Rodzice są pierwszym źródłem przekazu symboli. Za pomocą nich dziecko zaczyna porozumiewać się z otoczeniem. Środowisko to wszystko to, z czym dziecko styka się, wśród czego się obraca i co na nie oddziałuje. Środowisko rodzinne to jeden z czynników rozwoju psychicznego. Wpływa ono na ten rozwój wraz z innymi czynnikami i procesami rozwoju. To w rodzinie po raz pierwszy dziecko spotyka się z wartościowaniem. Osoby dorosłe określają coś jako dobre lub złe. Wpływ rodziny na rozwój dziecka rozpoczyna się bardzo wcześnie. Wówczas jego podatność ma recepcję wzorów i wartości jest bardzo wysoka. To na rodzicach spoczywa szczególne zadanie wprowadzania dziecka w świat wartości, które są powszechnie uznawane i cieszące się aprobatą społeczną. Szczególną rolę w wychowaniu do wartości odgrywają wzory osobowe obojga rodziców. Ważne są ich postawy oraz sposób, w jaki wypełniają oni swoje role rodzinne. Wartości preferowane przez rodziców w dużej mierze decydują o kierunku aspiracji dzieci, a także o ich przyszłości. Sam klimat, który wpływa na kultywowanie w rodzinie określonych wartości, jest istotnym czynnikiem socjalizacji dziecka. Obecnie jednak, rodzina w Polsce przeżywa kryzys. Dzieci doświadczają jego skutków na sobie i żyją w lęku, że ich rodzina się rozpadnie.
W ciągu ostatnich lat środowisko rodzinne uległo licznym przemianom. Wojny światowe rozbiły i zdezorganizowały życie rodzinne. Migracje i emigracje ludzi w poszukiwaniu pracy pogarszały i rozbijały więź rodzinną. W dawnej rodzinie, typu patriarchalnego, dominującą rolę odgrywał ojciec. Była to rodzina trwała, liczna, wielopokoleniowa, o silnych więzach. Ojciec posiadał duży autorytet, zabezpieczał byt materialny rodziny i troszczył się o jej potrzeby duchowe, patriotyczne, religijne, kulturalne. Rodzice razem spełniali rolę wychowawczą. Jednak to matka była opiekunką i stróżem ogniska rodzinnego. Jednoczyła ona wszystkich członków rodziny. Były to rodziny bardzo religijne i patriotyczne. Przedmiotem wspólnych dyskusji były sprawy zdrowia, wychowania i wykształcenia. Obecnie, tego typu rodziny są już rzadkością.
Współcześnie, rodzina jest z reguły nietrwała, rozbita lub zagrożona rozbiciem. Małżonkowie dużo pracują, nie mając przy tym czasu dla siebie oraz swoich dzieci. W konsekwencji, dzieci izolują się od swoich rodziców, wyprowadzają się lub uciekają z domu. Więzy rodzinne są bardzo luźne. Ojciec nie liczy się jako autorytet, matka też go nie ma. Stwierdza się, że jest to rodzina partnerska, demokratyczna, ale tak naprawdę rządzą w niej dzieci (pajdokracja). W takiej rodzinie zauważa się odmienność postaw i poglądów. Przestaje być ona źródłem wartości duchowych, religijnych, kulturalnych czy też patriotycznych. Rodzina stała się nietrwała, zależna, uboga duchem, nieprzytulna, skłócona, z której każdy chce jak najszybciej się wyrwać. Przestała być oazą, przystanią, do której chętnie się wraca i tęskni, gdy jej brak. Jest to zgeneralizowany obraz, jednak dominujący w naszej rzeczywistości. Daje się go obserwować w gabinetach różnych poradni rodzinnych.
…………………………
Autor: Sylwia Rainko
Bibliografia:
Cekiera Cz., Psychoprofilaktyka uzależnień oraz terapia i resocjalizacja osób uzależnionych, Lublin 1992.
Rusiecka A., Rola rodziny w wychowaniu do wartości, w: J. Kojkoł (red.),
P. Przybysz (red.), Edukacja wobec wartości, Gdynia 2022, s. 111-184.
Fot. Canva
9861