Tematyka dotycząca ojcostwa jest ważna, interesująca i aktualna, ponieważ zainteresowanie tą problematyką w obszarze naukowym ma dosyć krótką historię. Do niedawna w spojrzeniu na rodzinę koncentrowano się na dzieciach, matkach, żonach. Ojciec i jego rola w wychowaniu były pomijane, marginalizowane lub traktowane wyłącznie, jako dodatek do refleksji nad macierzyństwem i kobiecością.
W latach 80. XX wieku, Józef Rembowski apelował do ludzi nauki, by dostrzegli znaczącą rolę ojca w rodzinie . W pewnym sensie tak się stało. Wzrosła liczba publikowanych na ten temat materiałów naukowych, przeprowadzonych badań i organizowanych konferencji. Mimo coraz bogatszej literatury przedmiotu temat ojcostwa (analizowany w różnych aspektach) pozostaje niewyczerpany. Istnieje wiele niezbadanych obszarów funkcjonowania ojca.
Kolejnym powodem, uzasadniającym sensowność podejmowania tematu roli ojca w wychowaniu dziecka, są gwałtowne przemiany cywilizacyjne, z którymi zmaga się współczesny człowiek. Przeobrażenia te pozostawiają ślad na rodzinie, która stanowi najpotężniejszą siłę oddziaływania, mającą wpływ na każdą jednostkę. Przemiany te nie zawsze są korzystne dla wszystkich członków rodziny. We współczesnej literaturze fachowej mówi się o wzrastającej liczbie: rozwodów, rodzin niepełnych, konfliktów małżeńskich, nieformalnych związków, co często prowadzi do destrukcyjnych przeżyć dzieci i nastolatków. Coraz częściej można również spotkać się z opinią o występującym obecnie kryzysie małżeństwa i rodziny. Niektórzy autorzy (Henryk Cudak, Stanisław Kawula) wskazują na niepokojące tendencje zagrażające rodzinie oraz każdej jednostce. Są nimi, np.: brak jedności i uporządkowania wewnątrzrodzinnego systemu wartości i norm; rozluźnienie (w niektórych przypadkach nawet całkowity zanik) więzi wewnątrzrodzinnych i międzyludzkich; zwiększenie emocjonalnego dystansu między członkami rodziny, co rodzi poczucie osamotnienia; spadek autorytetu rodziców, w tym ojca, który przestał być jedynym żywicielem rodziny; dezintegracja socjalizacji, odbywającej się w domu, na rzecz zwiększenia udziału środków masowego przekazu i środowiska zewnętrznego . Te wszystkie problemy, z którymi boryka się współczesna rodzina sprzyjają kształtowaniu jednostek dotkniętych różnym zaburzeniami osobowości, zachowania itp.
Za kondycję i poczucie bezpieczeństwa rodziny w dużej mierze odpowiedzialny jest mężczyzna, będący mężem i ojcem. Dlatego bardzo istotne jest docenienie jego roli. Jak wykazują badania, które w 1999 r. przeprowadziła Anna Cierpka, istnieje związek między oceną sposobu funkcjonowania ojca (dokonaną przez wszystkich członków rodziny i jego samego) z poziomem spójności rodziny, rozumianej, jako więź emocjonalna między osobami tworzącymi rodzinę. Okazuje się, że pozytywna ocena ojców występuje z podwyższonym poziomem spójności rodziny . Wyniki tych badań dowartościowują rolę mężczyzny w rodzinie. Wskazują na to, że jego dojrzałość osobowa oraz odpowiedni sposób wypełniania swej ojcowskiej funkcji, pozytywnie wpływa na kształtowanie prawidłowych więzi i relacji w rodzinie.
Podejmowanie tematyki ojcostwa jest aktualne i ważne ze względu na obserwowany przez znawców tematu, obecny w kulturze zachodniej, kryzys mężczyzny i ojca. Coraz częstsza nieobecność ojca wydaje się być bardziej dotkliwą we współczesnej wąskiej rodzinie nuklearnej niż dawniej, w tradycyjnej wielopokoleniowej, w której brak ten był wypełniany przez osobę dziadka, starszego brata czy wujka.
Ojcostwo jest ważnym tematem ze względu na siłę oddziaływania na dziecko. Od sposobu wypełniania przez mężczyznę swej ojcowskiej i małżeńskiej roli bardzo dużo zależy (np. postawy prezentowane przez dzieci i młodzież, rozwój ich osobowości). To z kolei ma ogromny wpływ na losy całej ludzkości. Problematyka ojcostwa jest więc istotna nie tylko dla pojedynczej jednostki czy rodziny, ale dla całego społeczeństwa.
…………………………
Autor tekstu: Agnieszka Wojciechowska (Pedagog szkolny w jednym z warszawskich liceów)
Fot. Canva
Bibliografia:
J. Rembowski, Rodzina w świetle psychologii, Warszawa 1986.
E. Szot-Odrobina, Środowisko rodzinne a niedostosowanie społeczne dzieci i młodzieży,
w: K. Duraj-Nowakowa, U. Gruca-Miąsik (red.), Rodzina, diagnoza, profilaktyka i wsparcie, Rzeszów 2009.
A. Cierpka, Osoba ojca a narracje rodzinne, „Psychologia Jakości Życia” 5(2006), nr 2.